Được hình dung lần đầu tiên vào năm 1978 như một nhóm các công viên quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên với các giá trị đa dạng sinh học và hoang dã nổi bật, Chương trình Công viên Di sản ASEAN (AHP) được thành lập để nêu bật tầm quan trọng của một nhóm các khu bảo tồn được lựa chọn trong các nỗ lực toàn cầu và khu vực trong bảo tồn đa dạng sinh học. Các AHP sau đó được tạo ra thông qua Tuyên bố ASEAN về các Khu bảo tồn và Công viên Di sản vào ngày 29 tháng 11 năm 1984, nêu tên 11 khu vực được bảo vệ đầu tiên được liệt kê trong Chương trình AHP. Một Tuyên bố mới về các Công viên Di sản ASEAN đã được ban hành vào tháng 12 năm 2003, công nhận các AHP bổ sung. Kể từ đó, mạng lưới này đã phát triển lên tổng số 51 Công viên Di sản ASEAN tại 10 Quốc gia Thành viên ASEAN (AMS). Các nước thành viên ASEAN đã nhất trí rằng “Hợp tác chung là cần thiết để bảo tồn và quản lý các Vườn di sản ASEAN nhằm đảm bảo cho sự phát triển và thực hiện bảo tồn khu vực và kế hoạch hành động quản lý cũng như các cơ chế bổ sung cho nỗ lực của các quốc gia nhằm thực hiện các biện pháp bảo tồn”. Trung tâm Đa dạng sinh học ASEAN (The ASEAN Centre for Biodiversity) hiện đóng vai trò là Ban thư ký của Chương trình AHP và Ủy ban AHP, với đại diện của 10 nước thành viên. Trong việc quản lý các AHP, Nhóm Công tác ASEAN về Bảo tồn Thiên nhiên và Đa dạng sinh học cung cấp hướng dẫn và thúc đẩy sự phối hợp khu vực trong việc thực hiện các công ước và các hoạt động liên quan đến bảo tồn đa dạng sinh học.

Tiến sĩ Theresa Mundita Lim, Giám đốc Điều hành Trung tâm Đa dạng Sinh học ASEAN (ACB) phát biểu trong phiên khai mạc hội nghị AHP7 – Ảnh do Ban tổ chức cung cấp

Để tăng cường hơn nữa mạng lưới các AHP trong khu vực ASEAN, Trung tâm Đa dạng Sinh học ASEAN (ACB), với tư cách là Ban Thư ký AHP, tổ chức Hội nghị AHP ba năm một lần. Hội nghị triệu tập các nhà quản lý AHP, thành viên Ủy ban Chương trình AHP, thành viên Nhóm Công tác ASEAN về Bảo tồn Thiên nhiên và Đa dạng Sinh học, cũng như các bên liên quan và đối tác được lựa chọn khác.

Các Hội nghị AHP đã được tiến hành:

Toàn cảnh phiên khai mạc Hội nghị Vườn di sản ASEAN lần 7 – Ảnh do Ban tổ chức AHP7
cung cấp

Hội nghị Vườn di sản ASEAN lần 7 do Chính phủ Indonesia đăng cai, được tổ chức từ ngày 31 tháng 10 đến ngày 3 tháng 11 năm nay tại Bogor, Indonesia. Với chủ đề “Chữa lành thiên nhiên và con người: Vai trò của các AHP trong bảo vệ hệ sinh thái và phục hồi đại dịch”, Hội nghị nhấn mạnh việc được chăm sóc sức khỏe là quyền cơ bản của con người, đa dạng sinh học với các hệ sinh thái có vai trò quan trọng để nâng cao sức khỏe con người. Đồng thời, Hội nghị cung cấp các thông tin cập nhật về tình hình bảo tồn đa dạng sinh học, chia sẻ kinh nghiệm và định hướng các hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học của khu vực trong thời gian tới, đặc biệt là vấn đề phục hồi đa dạng sinh học, phát triển bền vững các AHP sau đại dịch. Hội nghị đã giải quyết các vấn đề và hành động phục hồi hệ sinh thái và vai trò của các khu bảo tồn trong việc phục hồi và ngăn chặn các đại dịch trong tương lai, nhằm hỗ trợ Thập kỷ Khôi phục Hệ sinh thái của Liên hợp quốc và Khuôn khổ Phục hồi Toàn diện ASEAN (ACRF). Cùng với sự công nhận của ACRF về tầm quan trọng của việc tạo điều kiện cho ASEAN phục hồi tốt hơn và xây dựng một tương lai kiên cường, Hội nghị cũng sẽ đề cao các thông lệ tốt về tài chính bền vững, tăng cường sự tham gia của các bên liên quan và khả năng phục hồi, cùng những vấn đề khác.

Đại diện các nhà quản lý AHP – Ảnh do Ban tổ chức AHP7 cung cấp

Tại Hội nghị Vườn di sản ASEAN lần thứ 7 đã diễn ra các hoạt động: Cuộc họp giữa các nhà quản lý AHP, Cuộc họp của Ủy ban cố vấn khoa học, Hội chợ triển lãm YAS, và các phiên họp song song: Các khu vực được bảo vệ, sức khỏe con người và ngăn chặn các đại dịch trong tương lai, Tài trợ bền vững cho các AHP, Đánh giá hiệu quả của các khu bảo tồn, Phụ nữ, thanh niên và cộng đồng địa phương trong quản lý khu bảo tồn, Du lịch sinh thái, hoạt động và Đa dạng sinh học, Các Vườn Di sản ASEAN là mô hình cho các Giải pháp dựa vào Thiên nhiên trong Khu vực. Tại hội nghị lần này đã diễn ra hai buổi lễ trao chứng nhận cho 2 vườn di sản ASEAN mới và lễ trao giải Anh hùng Đa dạng sinh học ASEAN.

Gian hàng của Việt Nam tại Hội chợ triển lãm YAS – Ảnh do đoàn Việt Nam tham dự cung cấp

Tính đến tháng 9 năm 2022, có tổng cộng 51 địa danh được công nhận là vườn di sản ASEAN, trong đó có: 33 vườn trên cạn, 9 vùng biển và 9 vùng đất ngập nước. Tại AHP7, Vườn quốc gia Khao Sok (Malaysia) và Vườn quốc gia Endau Rompin Johor (Thái Lan) được trao chứng nhận Vườn di sản ASEAN, là những bổ sung mới nhất cho mạng lưới các khu bảo tồn đa dạng sinh học, nâng tổng số các vườn di sản ASEAN là 53 AHP.
Đến nay, Việt Nam là quốc gia có nhiều khu AHP nhất trong khu vực Đông Nam Á, có 10 khu bao gồm: Vườn quốc gia Ba Bể (Bắc Kạn), Vườn quốc gia Hoàng Liên (Lào Cai, Lai Châu), Vườn quốc gia Bái Tử Long (Quảng Ninh), Vườn quốc gia Vũ Quang (Hà Tĩnh), Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh (Kon Tum), Vườn quốc gia Chư Mom Rây (Kon Tum), Vườn quốc gia Kon Ka Kinh (Gia Lai), Vườn quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang), Vườn quốc gia Bidoup – Núi Bà (Lâm Đồng), Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát (Tây Ninh).
Triển khai đề cử danh hiệu Vườn di sản ASEAN từ năm 2003, cho đến nay, việc duy trì thành tích là quốc gia có nhiều AHP nhất khu vực đã thể hiện nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học, góp phần nâng cao vai trò và uy tín của Việt Nam trong khu vực.

Nguyễn Thị Thanh  Hương-Trung tâm Thông tin và Dữ liệu Môi trường – TCMT